Ιστορικές αναφορές

Έχουμε δυο επίσημες ιστορικές αναφορές για την Σκούλιαρη. Η πρώτη είναι από την πρόθεση της Μονής Σπαρμού (1606-1674)

και η δεύτερη είναι ένα απόσπασμα από την εφημερίδα Πανδώρα (1872).

 Γράφει ο Βασίλης Κ. Σπανός στο:

ΟΙ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΣΕ ΜΙΑ ΠΡΟΘΕΣΗ

ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟΥ ΣΠΑΡΜΟΥ (1602-1674)

''Το υπ' αριθ. 84 χειρόγραφο της Μονής της Ολυμπιώτισσας είναι μία από

τις τρεις γνωστές προθέσεις της Μονής του Σπαρμού, η οποία είναι κτισμένη,

πριν από το 1600, στη νοτιοδυτική πλευρά του Ολύμπου, στην περιοχή Σκα-

μνιώτικες Μαγούλες. Πρόκειται για ένα χάρτινο χειρόγραφο, διαστάσεων

21x15 εκ., με 31 φύλλα και στάχωση από δέρμα και χαρτόνι. Η σύνθεση της

εν λόγω πρόθεσης άρχισε το έτος 1602, προφανώς με σκοπό να αντιμετωπισθούν

κάποια έξοδα της μονής, οπότε και καταχωρίσθηκαν τα περισσότερα

ονόματα των αφιερωτών, όπως αναφέρεται στο φύλλο İr. Η καταχώριση ονομάτων ολοκληρώθηκε στις 26 Ιουλίου του 1674 από τον ιερομόναχο Διονύσιος στο φύλλο 31r:.

Στο χειρόγραφο 84 αναφέρονται 20 μακεδονικοί οικισμοί, κυρίως ανά

δύο ή τρεις, χωρίς να βρίσκονται στον ίδιο γεωγραφικό χώρο.

Στα φ.28r – 28v , αναφέρεται η Σκούλιρι (Σκούλιαρη) η Αγία Κυριακή Βελβεντού μαζί με τους οικισμούς Βελβεντό και Βόσοβα.''

Η παλαιότερη λοιπόν αναφορά στον οικισμό της Σκούλιαρης  είναι μεταξύ 1602 και 1674 στην πρόθεση της Μονής Σπαρμού.  

Στην εφημερίδα Πανδώρα της 1 Φεβρουαρίου 1872 ,τόμος ΚΒ΄,φυλλάδιο 525, σελίδα 497.

KOZANIKA

… ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Β΄

Περί Σερβίων και Βελβεντού

… περί τη πόλει δε ταύτη εδρεύουσιν αι αιρχαί της επαρχίας Σερβίων, η ανηκούσιν τα εξής χωριά

… Σκούλιαρη μετά 50 οικιών. Ενταύθα η θέσις οχυρά, και ην η έδρα των αρχηγών του καπετανάτου των Σερβίων, εχόντων και πύργον σωζόμενον μέχρι τούδε.

 Το 1872 η Σκούλιαρη απαριθμούσε 50 σπίτια και μέχρι τότε σωζόταν ένας πύργος.


  Πηγές:
Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης 
Περιοδικό Πανδώρα 

Διοικητικές μεταβολές Σκούλιαρης (1918 - 2010)

Ο οικισμός ορίζεται έδρα της κοινότητας Σκούλιαρης (ΦΕΚ 260Α - 31/12/1918)

Εφημερίς της Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδος.

Τεύχος Πρώτον, Αριθμός φύλλου 260, Εν Αθήναις τη 31 Δεκεμβρίου 1918.

Περί συστάσεως κοινοτήτων εν τω νομώ Κοζάνης.

Αλέξανδρος Βασιλεύς των Ελλήνων

Έχοντες υπ' όψει τα άρθρα 1-6 του νόμου 1051 της 6/10 Νοεμβρίου 1917 << περί συστάσεως και διοικήσεως δήμων και κοινοτήτων εν ταις νέαις χώραις >>, προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού, απεφασίσαμεν και διατάσσομεν.

Αναγνωρίζονται κοινότητες εν τω νομώ Κοζάνης.

Εν τη υποδιοικήσει Κοζάνης.

...

47) Ο συνοικισμός Σκούλιαρη υπό το όνομα << Κοινότης Σκούλιαρης >> και έδραν τον ομώνυμον συνοικισμόν .

Ο οικισμός μετονομάζεται σε Αγία Κυριακή (ΦΕΚ 99Α - 20/06/1961)

Εφημερίς της Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδος.

Τεύχος Πρώτον, Αριθμός φύλλου 99, Εν Αθήναις τη 20 Ιουνίου 1961

Β. Διάταγμα Υπ' Αρίθ. 391

Περί μετονομασίας συνοικισμών, κοινοτήτων και σιδηροδρομικών σταθμών.

Παύλος  Βασιλεύς των Ελλήνων

Έχοντες υπ' όψιν τας διατάξεις του άρθρου 1 του Ν.Δ. της 17/21.9.1926 <<περί μετονομασίας συνοικισμών, πόλεων και κωμών>>, κυρωθέντος υπό του Νόμου 4096/1929, ως το άρθρον τούτο αντικατεστάθη υπό του άρθρου 35 του Α.Ν. 1610/1939 << περί μεταρρυθμίσεως διατάξεων της περί δήμων και κοινοτήτων νομοθεσίας>> και του άρθρου 26 του από 20/23.3.1939 Βασ. Διατάγματος << περί εκτελέσεως του Α. Ν. 1488/1938, περί οργανώσεως των Διοικητικών Υπηρεσιών του Υπουργείου των Εσωτερικών >>, μετά γνωμοδότησιν του Συμβουλίου Τοπωνυμίων, εκφρασθείσαν κατά τας συνεδριάσεις αυτού της 26 Ιανουαρίου 1961, 16 Φεβρουαρίου 1961, 16 Μαρτίου 1961 και 26 Απριλίου 1961, προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού, απεφασίσαμεν και διατάσσομεν:

Άρθρον μόνον

Ε' Εν τω Νομώ Κοζάνης

ΙΙ. Επαρχία Κοζάνης

1) Ο συνοικισμός << Σκούλιαρη>> της Κοινότητος Σκούλιαρης μετονομάζεται << Αγία Κυριακή, η >> και η ομώνυμος Κοινότης << Κοινότης Αγίας Κυριακής >>. 

Ο οικισμός αποσπάται από την κοινότητα Αγίας Κυριακής και προσαρτάται στο δήμο Βελβεντού (ΦΕΚ 169Α-07/10/1985)

Εφημερίς της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας

Τεύχος Πρώτο, Αριθμός Φύλλου 169, Αθήνα, 7 Οκτωβρίου 1985

Προεδρικό Διάταγμα Υπ' Αρίθ. 476

Ένωση των κοινοτήτων Βελβεντού και Αγίας Κυριακής του Νομού Κοζάνης σε Δήμο

Ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας

Έχοντας υπόψη:

1. Τις διατάξεις των άρθρων 4, 8, 9 και 215 του δημοτικού και κοινοτικού κώδικα (Ν. 1065/1980), όπως αντικαταστάθηκαν, τροποποιήθηκαν και συμπληρώθηκαν με τις διατάξεις του άρθρου 1 παρ. 3 του Ν. 1270/1982 και του άρθρου12 του Ν.1416/1984, ως και τις διατάξεις του Ν.1558/1984.

2. Την 58/16.5.1984 απόφαση του κοινοτικού συμβουλίου Βελβεντού ως και την από 24.10.1984 αίτηση εκλογέων κατοίκων της Κοινότητας Αγίας Κυριακής.

3. Την από 12.06.1985 σύμφωνη γνώμη του Συμβουλίου της Νομαρχίας Κοζάνης του άρθρου 8 του Ν.1065/1980, όπως τροποποιήθηκε με την παρ.3 του άρθρου 1 του Ν.1270/1982.

4. Την 7908/Δ/554/12.4.1982 κοινή απόφαση των Υπουργών Συντονισμού και Εσωτερικών <<Κύρωση των αποτελεσμάτων του πραγματικού πληθυσμού της γενικής απογραφής πληθυσμού της 5 Απριλίου 1981>>.

5. Την 68634/27.9.1984 απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών << Καθορισμός διαδικασιών και λεπτομερειών για την εκτέλεση των διατάξεων που αφορούν την Ένωση των Δήμων και Κοινοτήτων ως και τα κίνητρα που προβλέπονται για την πραγματοποίηση της Ένωσης >> ( ΦΕΚ 725/11.10.1984 τεύχος Β' ). 

6. Την 687 της 7 Αυγούστου 1985 γνωμοδότηση του Συμβουλίου της Επικρατείας, με πρόταση του Υπουργού Εσωτερικών και Δημόσιας Τάξης, αποφασίζουμε :

Άρθρο μόνο.

Οι Κοινότητες Βελβεντού και Αγίας Κυριακής της Επαρχίας και του Νομού Κοζάνης ενώνονται και αποτελούν Δήμο με το όνομα Δήμος << Βελβεντού>> με έδρα τον συνοικισμό Βελβεντό της Κοινότητας Βελβεντού.

Αθήνα, 6 Σεπτεμβρίου 1985

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας 

Χρήστος Αντ. Σαρτζετάκης

Ο Υπουργός Εσωτερικών και Δημόσιας Τάξης 

Αγαμέμνων Κουτσόγιωργας

Ο οικισμός αποσπάται από το Δήμο Βελβεντού και προσαρτάται στο Δήμο Σερβίων - Βελβεντού  (ΦΕΚ 87Α - 07/06/2010)

Εφημερίς της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας

Τεύχος Πρώτο, Αρ. Φύλλου 87, 7 Ιουνίου 2010

Νόμος Υπ' Αρίθ. 3852

Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης - Πρόγραμμα Καλλικράτης

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α'

ΣΥΣΤΑΣΗ - ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΔΗΜΩΝ

Άρθρο 1

Σύσταση δήμων

1. Οι δήμοι είναι αυτοδιοικούμενα κατά τόπο νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου και αποτελούν τον πρώτο βαθμό τοπικής αυτοδιοίκησης.

2. Οι πρωτοβάθμιοι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης συνιστώνται ανά νομό ως εξής:

...

27. ΝΟΜΟΣ ΚΟΖΑΝΗΣ

Α. Συνιστώνται οι κατωτέρω δήμοι:

...

4. Δήμος Σερβίων - Βελβεντού με έδρα τα Σέρβια αποτελούμενος από τους δήμους α. Σερβίων β. Καμβουνίων γ. Βελβεντού και την κοινότητα Λιβαδερού, οι οποίοι καταργούνται.

Οδοιπορικό

Το ξωκκλήσι της Αγίας Κυριακής

Μπουκέτο ρίγανης στο χέρι
από τα βράχια μαζεμένο
πάνω από το ''Σκεπασμένο''
μπροστά απ'την Αγία Κυριακή.

Ψυθιριστά δυό λόγια βγαίνουν
απ'της ψυχής μας το βιβλίο
να του Θεού το μεγαλείο
εδώ στην Αγία Κυριακή.

Χάσκει η πλαγιά και η κατηφόρα
μοιάζουν τα δέντρα κρεμασμένα,
κλαδιά σαν χέρια απλωμένα

Η κορυφή όπου είναι χτισμένο το ξωκκλήσι της Αγίας Κυριακης.

κάτω στο ρέμα το βαθύ.

Χάνεται η ματιά στον κάμπο
στη λίμνη την αφρολουσμένη
σε φόντο γκρίζο κεντημένη
κι εμείς στην Αγία Κυριακή.

Τρέμουν στο φύσημα τ'αγέρα
τα αναμένα λιανοκέρια
στον κηροστάτη και στα χέρια
πρέσβευε Άγια Κυριακή.







Από το βιβλίο ποίησης με τίτλο : 
''Ποιητικοί Παλμοί'' του Γιάννη Χρ. Παπαγόγα
Έκδοση : Δήμος Βελβεντού , έτος 2000

Φωτογραφίες από τον Λάζαρο Θ. Ζανδέ

ΤΟ ΓΕΦΥΡΙ ΤΗΣ ΛΑΦΙΣΤΑΣ

Γεφύρι Λάφιστας

       Το γεφύρι της Λάφιστας χτίστηκε το 1962 από τους αδελφούς Βασίλη και Λάμπρο Σταμάτη. Η απόφαση για την ανέγερσή του πάρθηκε από το τοπικό συμβούλιο της τότε κοινότητας Σκούλιαρης, του οποίου πρόεδρος διετελούσε ο Ευάγγελος Στεργιόπουλος. Η δαπάνη βάρυνε την κοινότητα.

            Πριν χτιστεί το γεφύρι, περνούσαν μέσα από το ρέμα. Αυτό γινόταν τοποθετώντας πέτρες τη μία δίπλα στην άλλη, και στη συνέχεια περνούσαν από πάνω τους, δημιουργώντας τη λεγόμενη «περασιά».

            Η κατασκευή του γεφυριού αποτελεί συνδυασμό δύο τεχνικών χτισίματος, της πέτρας και του τσιμέντου. Για τις ανάγκες κατασκευής του χρησιμοποιήθηκαν επιπλέον άμμος και ξύλα. Την πέτρα και την άμμο προμηθεύτηκαν επί τόπου από το ρέμα της Λάφιστας, ενώ το τσιμέντο και την ξυλεία μετέφεραν με τη βοήθεια ζώων.

            Το μονοπάτι που οδηγεί στη Σκούλιαρη ξεκινά από την τοποθεσία «Κρανιές». Στη συνέχεια, κατηφορίζει στο ρέμα της Λάφιστας όπου συναντάμε το ομώνυμο γεφύρι. Από εκεί, ανηφορίζει προς την τοποθεσία «Παλιβράδι» και καταλήγει στη Σκούλιαρη.

            Αναφορικά με τη χρήση του μονοπατιού, το μονοπάτι ήταν διαβατό από ανθρώπους και ζώα. Αυτό γινόταν μέχρι τη δεκαετία του ’90 από τους εναπομείναντες κατοίκους και κτηνοτρόφους της Σκούλιαρης. Οι κτηνοτρόφοι οδηγούσαν τα κοπάδια μέσω αυτού στο ρέμα της Λάφιστας για να τα ποτίσουν. Επιπλέον, το μονοπάτι χρησιμοποιόταν από τους Σκουλιαριώτες για τη μεταφορά ξυλείας και άλλων αγαθών με σκοπό την πώλησή τους στο Βελβεντό. Με τα χρήματα που έβγαζαν από τις πωλήσεις αυτές, αγόραζαν τις προμήθειές τους. Ακόμη, από εκεί περνούσαν για να πάνε στη ζωοπανήγυρη του εννιάμερου στα Σέρβια με σκοπό να πουλήσουν τα ζωντανά τους ή και να αγοράσουν νέα.

            Εκείνη την περίοδο, η πλειοψηφία των έργων γινόταν με προσωπική εργασία και προσφορά των κατοίκων. Το προεδρείο της κοινότητας είχε την ευθύνη για την οργάνωση της εθελοντικής αυτής εργασίας. Κάθε κάτοικος του χωριού υποχρεούτο να εργάζεται 5-6 ημέρες το χρόνο για την κοινότητα. Στα πλαίσια αυτής της υποχρέωσής του ήταν και η συντήρηση του μονοπατιού αυτού.

            Σήμερα, το μονοπάτι αυτό σε αρκετά σημεία είναι δύσκολα προσπελάσιμο λόγω της βλάστησης που αναπτύσσεται διαρκώς.

            Η πρόοδος και η οικονομική άνθηση οδήγησαν στην ανάπτυξη του οδικού δικτύου της χώρας με αποτέλεσμα τη σταδιακή εγκατάλειψη των μονοπατιών. Ως εκ τούτου, το 1974 πραγματοποιήθηκε η διάνοιξη του δρόμου της Σκούριαρης με τη συνδρομή της τότε Κοινότητας και της τότε Νομαρχίας Κοζάνης.

            Ολοκληρώνοντας, ευχής έργον θα ήταν η κινητοποίηση των τοπικών φορέων και αρχών με σκοπό τη διάσωση αυτού του κομματιού της πολιτιστικής μας ιστορίας και παράδοσης μέσω της συντήρησης και ανάδειξής του.

 

Από προφορική αφήγηση του Στέργιου Στεργιόπουλου.
Επιμέλεια κειμένου : Γραμματική Καραδήμου

Μπουρντένα

Asphodeline lutea

H Μπουρντένα ή Ασφοδελίνα η κίτρινη (Asphodeline lutea) όπως είναι η επιστημονική ονομασία, ανήκει στην οικογένεια Λιλιίδες (Liliaceae), τάξη των Λιλιανθών (Liliflorae),το γένος Asphodelus.
Είναι φυτό πολυετές με κοντό ρίζωμα και σαρκώδη ρίζα. Έχει εύρωστο βλαστό 40-100εκ. ύψος και είναι φυλλοφόρο μέχρι την ταξιανθία. Τα φύλλα είναι επιμήκη  και φτάνουν μέχρι τα 35εκ. μήκος και 0,5εκ. φάρδος. Ταξιανθία σε τσαμπί χωρίς διακλαδώσεις 10-40εκ. μήκος. Τα άνθη έχουν 6 πέταλα κίτρινα με κεντρική πράσινη νεύρωση 2-2,5εκ. μήκος και είναι ενωμένα στη βάση.Ο καρπός είναι σχεδόν σφαιρικός λίγο μεγαλύτερος από 1εκ.Φύεται σε πετρώδης εκτάσεις,άγονες,ξηρές και καλά αποστραγγιζόμενες στη κεντρική και ανατολική περιοχή της Μεσογείου.

Οι αρχαίοι Έλληνες συνέδεαν το φυτό του ασφόδελου με το θάνατο και τον κάτω κόσμο.Το φύτευαν στους τάφους και συχνά το σύνδεαν με την Περσεφόνη η οποία εμφανιζόταν να φοράει στεφάνι από ασφόδελους. Πίστευαν πως οι ψυχές των νεκρών ζούσαν σ'ένα λιβάδι με ασφόδελους.

Γράφει λοιπόν ο Όμηρος στην Οδύσσεια:

 ''πὰρ δ᾽ ἴσαν Ὠκεανοῖο τε ῥοὰς καὶ Λευκάδα πέτρην
ἠδὲ παρ᾽ Ἠελίοιο πύλας καὶ δῆμον Ὀνείρων
ἤισαν, αἶψα δ᾽ ἵκοντο κατ᾽ Ἀσφοδελὸν Λειμῶνα,
ἔνθά τε ναίουσι ψυχαί''
Πέρασαν το ρέμα του Ωκεανού και τη Λευκή Πέτρα,
πέρασαν τις πύλες του ήλιου και τον κόσμο των ονείρων, κι έσωσαν
γρήγορα στ᾽ Ασφοδελό Λιβάδι, όπου κατοικούν οι ψυχές.

Οι ρίζες της  Ασφοδελίνας καταναλώνονταν από τους αρχαίους Έλληνες.Σύμφωνα με τον Πλίνιο τις έψηναν στη θράκα και τις έτρωγαν με ελαιόλαδο ή τις πολτοποιούσαν με σύκα.
Στη Σικελία κάνουν ομελέτα με τους τρυφερούς βλαστούς.Στο ίδιο νησί,οι βλαστοί και τα μπουμπούκια καθαρίζονται,βράζονται και τα μαγειρεύουν με αυγά και ένα μείγμα από ελαιόλαδο,λεμόνι,αλάτι,πιπέρι και ρίγανη. Στο νότο της Ιταλίας την χρησιμοποιούν για να δώσουν άρωμα στη σάλτσα ντομάτας.
Τα άνθη ζεματίζονται και σερβίρονται με ελαιόλαδο,λεμόνι και αλάτι ή τηγανίζονται.

Εδώ,οι ντόπιοι συλλέγουν το φυτό αρχές Μαρτίου με αρχές Απριλίου,  πριν την ανθοφορία. Κρατάνε μόνο τον βλαστό τον οποίο τον τηγανίζουν αφού πρώτα τον αλευρώσουν. Είναι εκλεκτός τσιπουρομεζές!

Asphodeline lutea

 Πηγές:
Asphodeline Lutea
Asphodeline Lutea
Le régal végétal,François Couplan,page 89 
Όμηρος,Οδύσσεια ω 1-14
wikipedia

Τα μπουχάρια της Σκούλιαρης

Στην περιοχή Τσαΐρια,λίγο έξω από το χωριό Σκούλιαρη βρίσκονται τα μπουχάρια ή τζάκια.
Τα μπουχάρια ,hoodoo στα αγγλικά,είναι χωμάτινες κολώνες λαξευμένες από τη διάβρωση.
Μπορούν να είναι από μερικά εκατοστά έως αρκετά μέτρα σε ύψος.
Η διάβρωση μπορεί να έχει διάφορες αιτίες,μπορεί να είναι τα νερά της βροχής ή οι χημικές αντιδράσεις μεταξύ νερού και πετρωμάτων.Ο αέρας επίσης μπορεί να έχει σημαντική επίδραση όπως και οι περίοδοι παγετού που καταστρέφουν τα πετρώματα μέσω της διαστολής.
Οι κολώνες αποτελούνται από στρώματα εύθρυπτων πετρωμάτων ενώ η κορυφή αποτελείται από ένα προστατευτικό στρώμα για παράδειγμα μία πέτρα,το οποίο στρώμα είναι πιο ανθεκτικό στη διάβρωση.
Αυτό το προστατευτικό στρώμα προστατεύει από τη διάβρωση τα στρώματα  εύθρυπτων πετρωμάτων που είναι τοποθετημένα κάτω από αυτό ενώ τα γειτονικά στρώματα εξαφανίζονται με το πέρασμα του χρόνου.
Το βάρος της πέτρας που σκεπάζει την κολόνα αυξάνει την αντοχή της. Πράγματι,το βάρος ασκεί μια εσωτερική πίεση στα στρώματα της κολώνας και  οδηγεί σε μια συμπίεση των πετρωμάτων που ενισχύει την αντίσταση.
Αν η πέτρα που σκεπάζει την κολώνα εξαφανιστεί,η κολώνα θα καταστραφεί πολύ γρήγορα.

 link για την θέση των μπουχαριών στο χάρτη.

Πηγές:
L’Encyclopédie canadienne
Wikipedia

Φωτογραφίες από τον Mattijs Van Overveld